به گزارش سینماپرس، سریال «معاویه» از ابتدای ماه رمضان از شبکه «MBC» عربستان سعودی در حال پخش است، در تونس فیلمبرداری شده و نویسندگی آن بر عهده خالد صلاح، روزنامه‌نگار مصری و کارگردانی آن به عهده طارق العریان، فیلم‌ساز فلسطینی-آمریکایی است. تاکنون چهار قسمت از این سریال پخش شده و انتظار می‌رود تا پایان رمضان ادامه یابد. در ابتدا با سریالی گران‌قیمت و شعارزده‌ای روبه‌رو هستیم که به شدت بر تکنیک‌های سینمایی متکی است. این سریال به‌طور کامل فاقد هرگونه رگه‌های مستندنگارانه و واقعیت‌مدارانه است و سازندگان آن در پی ارائه تصویری جذاب از شخصیت‌های تاریخی هستند که بیشتر بر اساس ساختارهای نمایشی استوار است تا بر پایه تحقیق و بررسی‌های مستند.

یکی از سکانس‌های جنجالی این سریال، که توجه‌ها را جلب کرده است. در این صحنه، شخصیت معاویه به‌گونه‌ای به تصویر کشیده می‌شود که شبیه به تصویری از پیامبر اسلام است! در واقع، در این صحنه همانند فیلم «محمد رسول‌الله» به کارگردانی مجید مجیدی، شخصیت پیامبر اسلام در دستان عبدالمطلب قرار می‌گیرد، اما در این سریال، معاویه همانطور که به دستان دیگر شخصیت‌ها می‌افتد، تصویر مشابهی از بزرگی و مقام را به نمایش می‌گذارد. آیا این مقایسه ناخواسته و هم‌زمان با سریال «محمد رسول‌الله» انجام شده است؟ به نظر می‌رسد سازندگان با تقلید از این فیلم، سعی در تقدیس و نمایش برجسته‌تری از شخصیت معاویه داشته‌اند.

سریال «معاویه»، که گران‌ترین تولید آثار نمایشی در دنیای عرب به شمار می‌رود، هنوز پیش از انتشار در بسیاری از کشورهای عربی به دلیل محتوای حساس و جنجالی‌اش ممنوع شده است. از جمله این کشورها می‌توان به عراق و مصر اشاره کرد. به‌ویژه در عراق، نگرانی‌هایی در مورد تنش‌های مذهبی و تأثیرات این سریال بر اختلافات مذهبی وجود داشت. در مصر، برخی از شخصیت‌های مذهبی به دلیل نحوه به تصویر کشیدن شخصیت‌های تاریخ اسلام انتقاداتی از این سریال داشتند.

اما چرا این سریال در عراق ممنوع شد؟ دلیل اصلی آن نگرانی‌هایی در زمینه ایجاد تنش‌های مذهبی است. همانطور که در گذشته در مورد سریال‌هایی مانند «عمر بن خطاب»، اعتراضات مذهبی و فرهنگی مطرح شد، شخصیت‌هایی که در تاریخ اسلام نقش‌های متنازع داشته‌اند، در این نوع آثار معمولاً به شکل‌های متفاوتی به تصویر کشیده می‌شوند که ممکن است برخی اقشار جامعه را آزرده کند.

در این میان، یکی از محققان تاریخ اسلام، حسن ترکاشوند، به اهمیت بررسی گفته‌ها و روایات معتبر درباره شخصیت‌هایی چون معاویه اشاره کرده و معتقد است که تحلیل رفتارهای تاریخی این شخصیت‌ها می‌تواند به درک بهتری از هویت آن‌ها کمک کند.

چرا عربستان در این زمان تصمیم به ساخت سریال «معاویه» گرفت؟

در واکنش به انتقاداتی که به نحوه نمایش شخصیت معاویه وارد شده، نویسنده سریال، خالد صلاح، تأکید کرده است که در این اثر، تاریخ به‌طور سیاه و سفید نشان داده نشده است و معاویه نه‌تنها یک فرمانروا، بلکه انسانی بوده که در طول زندگی خود از فراز و نشیب‌های بسیاری عبور کرده است. این سخنان او به‌نوعی در پاسخ به اتهاماتی است که به این سریال وارد شده است.

اما سوالات بسیاری در این باره وجود دارد که هنوز پاسخی قطعی به آن‌ها داده نشده است. چرا عربستان سعودی در این سال‌ها تصمیم به پخش چنین سریالی گرفت؟ چرا اکنون و نه پیش از این؟ آیا این سریال تنها یک اثر تاریخی است یا هدف‌هایی فراتر از نمایش تاریخ پشت آن قرار دارد؟

شبکه «MBC» عربستان در تبلیغ سریال نوشته است: «حماسه تاریخی معاویه داستان امپراطوری است که تاریخ فراموش‌نشدنی را نوشت و از شرق تا غرب امتداد داشت.» این تبلیغات نشان‌دهنده هدف ساخت سریالی است که نه تنها تاریخ را واونه روایت می‌کند، بلکه قصد دارد تأثیرات گسترده‌ای را در میان مخاطبان عربی و اسلامی ایجاد کند.

از نکات جالب توجه دیگر در این سریال، انتخاب بازیگران است. نقش معاویه را در این سریال لجین اسماعیل، بازیگر سوری ایفا می‌کند، که پیش از این در سریال «حبیب» که درباره مدافعان حرم بود، حضور داشت. نقش حضرت علی (ع) نیز توسط ایاد انصار، بازیگر اردنی، بازی خواهد شد. این انتخاب‌ها می‌تواند نشان‌دهنده تلاش سازندگان برای ایجاد تعادل و توجه به جنبه‌های مختلف شخصیت‌های تاریخی اسلام باشد.

بخش گسترده ای از مسلمین معاویه به عنوان کسی که حتی برخلاف روش خلفای راشدین خلافت را تبدیل به سلطنت موروثی کرد، یاد می‌کنند و او را فردی می‌دانند که با خلیفه وقت حضرت علی (ع) جنگید و امام حسن (ع) سبط اکبر پیامیر را مسموم کرد. اما این سریال و حرکت شبکه MBC نشان می‌دهد آنها به دنبال اتفاق دیگری هستند. چرا که بعد از ماجرای طوفان‌الأقصی و وحدت گسترده اهل سنت و شیعیان، پخشِ این سریال جنجالی به یک باره بعد از دو سال تعلیق؛ بیشتر بویِ نفاق و اختلاف‌افکنی می‌دهد. هرچه هست پخش سریال «معاویه» در این زمان و شرایط، خیلی عادی به نظر نمی‌رسد.

*تسنیم